فرار مغزها ( امین علیزاده )

فرار مغزها یعنی استثمار کشورهاى جهان سوم ، توسط کشورهاى توسعه یافته محسوب مى‌شود که

به عنوان مخرب ترین بحران اجتماعى شناخته و تعریف شده است.

علل سرخوردگی تحصیلکردگان ومهاجرت آنها به خارج کشور:   

 فساد اداری ، پارتی بازی ، نبود نظام شایسته سالاری

جایگزینی روابط به جای تخصص ونبود امید به پیشرفت و ترقی براساس نبوغ وتخصص

وجود سیاستها، قوانین و برنامه های غلط در بسیاری از شئون ، عدم دلسوزی برخی دولتمردان ومدیران کشور ونبود اهتمام جدی برای تصحیح اشتباهات مدیرانافزایش فاصله طبقاتی ، ظهور طبقه نوسرمایه داران وابسته به مدیران نظام و آقازاده ها وبه تبع آن احساس تکرار این مشکل که در قبل از انقلاب نیز سابقه داشت .عقب ماندگی قوانین اقتصادی، کار ، تجارت ، چک ، بیمه، بانک و تجارت الکترونیکوجود ثروتهای بادآورده واحساس حیف و میل و غارت اموال عمومی

احساس ناامنی سیاسی ، وجود تنشهای فراوان میان مدیران و نهادهای نظام که تشویش ذهنی و نهادینه نشدن رقابت سیاسی سالم را به دنبال دارد

دخالت نداشتن مردم در امور مربوط به خود و فاصله گرفتن مدیران از خوی مردم سالاری.

موانع و محدودیتهای موجود در اجرای تحقیق فرار مغزها

فقر اسناد نظری، تجربی و روشی موضوع در مراکز اسناد و اطلاعات کشور

فقر اطلاعات موردنیاز پیرامون وضعیت کمی و کیفی ایرانیان متخصص مهاجر در خارج از کشور

عدم کارایی دستگاهها و سازمانهای متولی بررسی پدیده خروج متخصصان از کشور

ضعف رویکرد پژوهشی در پدیده خروج نیروهای متخصص از کشور

آسیب های  فرار مغزها در یک کشور در حال توسعه

خالی شدن کشور از نخبه ها و مخترعین

عقب افتادگی کشور از لحاظ علم .فن .فناوری .صنعت جدید

خروج  ژن های نخبه و تکثیر ژنها در کشورهای میزبان

فقیر شدن کشور و وابسته تر شدن به جوامع پیشرفته

افزایش بیکاری در کشور

کاهش نیروهای علمی ،فکری ،فرهنگی و واگذار کردن امور مهم کشوربه افراد با توانایی  کمتر و پائین تر

عوامل موثر در بوجود آمدن فرار مغزها:

عامل داخلی

عامل خارجی  

عامل  داخلی:

فراهم بودن وسایل و ابزار تحقیق و پژوهش در برخی

کشورها.

کیفیت و سطح زندگی از لحاظ امکانات رفاهی،

در نظر گرفتن تسهیلات ویژه‏ای برای محققان ومتخصصان

و نیروهای نخبه علمی در کشورهای پیشرفته

عامل خارجی:

صلب آزادی تفکر وبیان .

نداشتن  امنیت شغلی  و تامین اجتماعی .

نداشتن امکانات آموزشی و علمی مناسب و پیشرفته .

فرصت شغلی محدود و تبعیض در استخدام .

عدم امکانات ثبت اختراعات .

فرهنگ کاری نا کارآمد .

عدم تعادل درآمد و هزینه .

نبود آزادی فردی اجتماعی و مسائل طبقاتی .

بی عدالتی، بی قانونی و پارتی بازی .

در فرار مغزها دو عامل مهم  نقش اساسی را بازی میکنند:

1 . عوامل دفعی،مانند دیکتاتوری در جامعه و همچنین عدم امنیت شغلی و سرمایه گذاری

2 . عوامل جذبی دیگر کشورها ،مانند پیشرفت ،آزادی و دمکراسی

"فرار مغزها" یا "brain drain" پدیده کهنى است که از دیرباز تاکنون به گونه هاى وسیع و چشمگیرى در کشورهاى جهان سوم دیده مى‌شود. از این رهگذر در این کشورها صدمات جبران ناپذیرى در بخش هاى اقتصادى،اجتماعى و فرهنگى و تمام ابعاد مختلف جامعه وارد مى‌شود که شاید جبران آن یکى از دشوارترین کارها براى این قبیل کشورها باشد. ادبیات مربوط به پدیده فرار مغزها از کانادا و کشورهاى اتحادیه اروپا نخستین بار در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادى در جهان مطرح شد و این پدیده به عنوان یک آسیب اجتماعى از دهه چهل در ایران آغاز شد. یعنى زمانى که کشورهاى اروپایى بازسازى خرابىهاى پس از جنگ را آغاز کردند و در پى فرایند صنعتى شدن با احساس نیاز به متخصصین و نخبگان در این زمینه به جذب نخبگان و متخصصین از کشورهاى جهان سوم پرداختند و اینگونه بود که مانع دیگرى بر سر راه توسعه این کشورها پدید آوردند. فرار مغزها به عنوان یک آسیب اجتماعى مختص کشورهاى جهان سوم ، بیش از یکربع قرن است که جوانان ایرانى را نیز به دام خود گرفتار کرده است . این عارضه که از منظر آسیب شناسان به نوعى استثمار شدگى کشورهاى جهان سوم ، توسط کشورهاى توسعه یافته محسوب مى‌شود به عنوان مخربترین بحران اجتماعى شناخته و تعریف شده است . از میان کشورهایى که به دلیل در اختیارگذاشتن امکانات پژوهشى و رفاهى به صاحبان اندیشه بیشترین نخبگان ایرانى را به خود جذب کرده اند، آمریکا و کانادا به ترتیب رتبه اول و دوم را به خود اختصاص داده اند.

 تحقیقات یک پژوهشگر ایرانى که در دانشگاه MIT آمریکا تدریس مى‌کرد ، نشان مى‌دهد که بیش از۴۵ درصد از ایرانیان مقیم کشور آمریکا داراى مدارک تخصصى یا فوق تخصصى هستند.

تحقیقات دیگرى که در سطح دانشگاه هاى معتبر ایران انجام شده نشان داده است که به طور متوسط از هر۱۸ نفرى که از سوى دانشگاه براى کسب تخصص به کشورهاى توسعه یافته اعزام شده اند، تنها۳ نفر به ایران بازگشته اند. نخستین بارى که اصطلاح فرار مغزها در دهه ۱۹۶۰ میلادى مطرح شد، هیچ کس انتظار نداشت که جهان شاهد چنین سیل خروشان مهاجرت نخبگان و مغزها از کشورهاى در حال توسعه به سوى کشورهاى غربى باشد اما ورق هاى بعدى تاریخ این را به باور همگان رسانید...تا امروز که دیگر نمىتوان جلودار این معضل و فرار سرمایه هاى انسانى شد. عوامل متعددى در بسترسازى براى فرار مغزها موثر است که میتوان به سطح فرهنگ ، تحصیلات ، رضایت والدین ، نبود پیشرفت اجتماعى از نظر مالى و نبود تضمین شغلى و کمبود امکانات رفاهى اشاره کرد. همچنین میتوان گفت که نقش دافع هاى اجتماعى، امنیتى، سیاسى و معنوى در زمینه فرار مغزها بیشتر از عوامل مادى و معیشتى است . مساله فرار مغزها پدیده بسیار پیچیده اى است که مساله مهاجرت نخبگان ، فرار مغزها و شکار مغزها را شامل میشود و هر کدام این موارد مکانیزمها و سازوکارهاى مختلفى دارد. باید با سیاست گذارى هاى سنجیده و ارزش گذارى جدید تلاش شود که دانشگاهها و دانشگاهیان از یک منزلت و جایگاه حقیقى و بسیار بالاترى در کشور برخوردار باشند.

رتبه های اول تا سوم کنکور سال 1380 کجا هستند :

ندا ناطق (نفر اول رشته ریاضی): استانفورد، آمریکا

اشکان برنا (نفر دوم رشته ریاضی): برکلی کالیفرنیا، آمریکا

احسان شفیعی پور‌فرد (نفر سوم رشته ریاضی): ایلینویز، آمریکا

محمد فلاحی سیچانی (نفر اول رشته تجربی): میشیگان، آمریکا

محمد امین خلیفه سلطانی (نفر دوم رشته تجربی): معلوم نیست کجاست

پیمان حبیب اللهی (نفر سوم رشته تجربی): هاروارد، آمریکا

محمدرضا جلایی‌پور (نفر اول رشته انسانی): ؟؟؟؟؟؟؟